W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. komunistyczne władze PRL wprowadziły stan wojenny, by zniszczyć ruch społeczny „Solidarność”. Rządy w kraju przejęła junta wojskowa pn. Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego, na czele której stanął gen. Wojciech Jaruzelski, ówczesny I sekretarz KC PZPR. Rozpoczął się czas terroru trwający 586 dni. Jego bilans to ok. 100 zabitych, kilkuset rannych, wielu represjonowanych.
Przeciwstawiając się stanowi wojennemu w zakładach pracy wybuchły strajki. W Tychach strajkowali m.in. pracownicy Fabryki Samochodów Małolitrażowych i Zakłady Mechanizacji Budownictwa ZREMB. Pod powierzchnią ziemi wybuchł strajk górników kopalń „Ziemowit” w Lędzinach i „Piast” w Bieruniu Nowym. Górnicy KWK „Ziemowit” wyjechali na powierzchnię 24 grudnia, górnicy z „Piasta” – 28 grudnia (wielu pracowników KWK „Ziemowit” mieszkało w Tychach).
Tragicznym symbolem skutków wypowiedzenia przez komunistów wojny własnemu narodowi (jak nazywa się stan wojenny z 1981 r.) była pacyfikacja kopalni „Wujek” w Katowicach. Od milicyjnych kul zginęło tam dziewięciu górników. Wśród ofiar był Joachim Gnida.
Jak informuje Urząd Miasta Tychy, Joachim Gnida urodził się 5 stycznia 1953 r. w Mikołowie w domu Eryka i Heleny Gnidów, wychowywał się z trojgiem rodzeństwa. Po zakończeniu nauki w Szkole Podstawowej im. Karola Świerczewskiego w Tychach (1968) – obecnie Szkoła Podstawowa nr 14 z Oddziałem Dwujęzycznym im. Armii Krajowej w Tychach – zaczął uczęszczać do Zespołu Szkół Zawodowych dla Pracujących Piotrowickiej Fabryki Maszyn w Katowicach–Piotrowicach. Edukację ukończył tu w 1971 r. jako tokarz. Podjął pracę w tutejszym zakładzie, a 14 września 1972 r. zatrudnił się w KWK „Wujek”. Najpierw pracował jako ładowacz, później jako młodszy cieśla, w końcu jako górnik. Trudno określić od kiedy dokładnie był członkiem NSZZ „Solidarność”. Wiadomo, że znajduje się na liście członkowskiej „S” sporządzonej 20 stycznia 1981 r.
16 grudnia 1981 r. w czasie pacyfikacji strajku w KWK „Wujek” przez siły milicyjno–wojskowe Joachim Gnida otrzymał postrzał w głowę. Ciężko ranny został przewieziony do Centralnego Szpitala Górniczego w Katowicach–Ochojcu, gdzie nie odzyskawszy przytomności zmarł dwa tygodnie później – 2 stycznia 1982 r. o godz. 11.50. Pozostawił żonę Renatę oraz osierocił córkę Aleksandrę (ur. 1979 r.). Jego pogrzeb odbył się 7 stycznia 1982 r., został pochowany na cmentarzu ewangelickim w Mikołowie. 29 sierpnia 1990 r. został pośmiertnie odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami przez prezydenta RP na Uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego, zaś 7 grudnia 1992 roku – Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski przez Prezydenta RP Lecha Wałęsę. Otrzymał także Honorową Odznakę Miasta Katowice. W 2015 r. pośmiertnie odznaczony został Krzyżem Wolności i Solidarności.
Ewa Grudniok, rzecznik prasowa Urzędu Miasta Tychy, informuje, że tyskie obchody związane z 40. rocznicą wprowadzenia stanu wojennego rozpoczną się 13 grudnia 2021 r. o godz. 9.00 w Szkole Podstawowej nr 14 z Oddziałem Dwujęzycznym im. Armii Krajowej (ul. Brzozowa 24 b) symbolicznym odsłonięciem tablicy pamiątkowej poświęconej Joachimowi Gnidzie (z uwagi na pandemię w wydarzeniu wezmą udział wyłącznie zaproszeni goście).
– W uroczystościach w szkole wezmą udział siostry i brat górnika: Jolanta Fajts, Małgorzata Niedośpiał i Piotr Zarębski, a także Antoni Gierolitka – górnik, który brał udział w historycznym strajku i był obecny podczas pacyfikacji 16 grudnia 1981 roku – mówi Małogrzata Król, dyrektor Miejskiego Centrum Kultury w Tychach. – Inicjatywa ta jest efektem współpracy miasta Tychy oraz Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności w Katowicach.
Kolejnym punktem miejskich obchodów będą, jak słyszymy, uroczystości przy Lampie Górniczej na osiedlu A (ul. ks. bp. J. Burschego), które zaplanowano na 16 grudnia 2021 r. o godz. 18.00.
– Lampa w sposób symboliczny podkreśla górniczy charakter osiedla. Dodatkowego znaczenia nadają jej umieszczone tablice upamiętniające 9 górników z kopalni „Wujek” poległych w wyniku pacyfikacji strajku dokonanej 16 grudnia 1981 r. przez milicjantów plutonu specjalnego ZOMO. Pielęgnowanie pamięci o poległych, którzy oddali życie na Polskę jest naszym obowiązkiem dlatego z inicjatywy tyskich radnych w 2017 r. powstała tablica, a latem tego roku pojawiły się na niej nazwiska poległych wówczas górników – mówi wiceprezydent Tychów Maciej Gramatyka.
Jak informuje Urząd Miasta Tychy, wydarzeniem towarzyszącym miejskim obchodom jest wystawa „Wolność”, czynna od 11 grudnia 2021 r. w Galerii na Wolności (pl. Wolności 3). To, jak słyszymy, wspólny projekt artystyczny trzech niezależnych twórców związanych z Tychami: Jacka Boczara (fotografia, kolaż), Andrzeja Ciołka (grafika) i Bartosza Hadrysia (malarstwo). Twórcy zapraszają do refleksji nad wolnością: czym była przez ostatnie dekady i jest dla nas obecnie. Wystawę będzie można oglądać do 11 stycznia 2022 r.
Na upamiętnienie tego, co wydarzyło się w Polsce 40 lat temu, zapraszają w poniedziałek 13 grudnia do Pszczyny starosta Barbara Bandoła, burmistrz Pszczyny Dariusz Skrobol, Gabriela Wiencek – przewodnicząca NSZZ „Solidarność” Pracowników Oświaty i Wychowania.
Oto program uroczystości podany przez starostwo powiatowe w Pszczynie:
godz. 10.00
uroczysta msza św. w intencji ofiar stanu wojennego w Polsce – kościół rzymskokatolicki pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Bożej Częstochowskiej w Pszczynie
godz. 11.30
odsłonięcie tablicy upamiętniającej czterdziestą rocznicę powstania NSZZ „Solidarność” – Powiatowy Zespół Szkół nr 2 w Pszczynie
godz. 12.00
prelekcja pt. „Solidarność w latach 1980-1981” – prowadzący Lesław Ordon, przewodniczący Regionalnej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ Solidarność Zarząd Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ Solidarność w Katowicach – Powiatowy Zespół Szkół nr 2 w Pszczynie
DLAP, (pp)
