Są ludzie niesztampowi, którzy pozostaną w naszej pamięci na długo mimo tego, że nie ma już ich wśród nas. Taką osobą był właśnie profesor Jan Czempas z Bierunia, ekonomista, samorządowiec, filantrop. Zawsze uśmiechnięty, gotowy do pomocy i rozmowy z każdym, bez względu na status społeczny. Profesora spotkałem kilka razy na ulicy, kiedy wracał do domu. Zawsze wtedy chętnie znajdował czas na wymianę przemyśleń, co do bieżących wydarzeń w Bieruniu. O wszystkich pasjach Jana Czempasa długo by tu pisać, ale uczynił to dr Grzegorz Sztoler – autor książki o profesorze. 9 lutego br. w Domu Kultury Gama w Bieruniu odbyła się promocja wydawnictwa „Z pasją i sercem. Prof. Jan Czempas (1948-2019). Biografia nielinearna”.
Czerwona walizka
– Za pisanie tej książki zabrałem się w 2019 roku – mówił Grzegorz Sztoler. – Zadzwoniłem do żony profesora z taką propozycją. Wyraziła zgodę. Wtedy też otrzymałem od niej czerwoną walizkę, w której pan Janek gromadził m.in. gazety, w których udzielał wywiadów, swoje notatki, kartki pocztowe, listy, dyplomy, umowy zawarte z uczelniami, a nawet mowy pogrzebowe, które przygotował lub wygłosił.
– Potem odwiedziłem burmistrza Bierunia, który udostępnił mi protokoły z sesji Rady Miejskiej w czasach, kiedy Jan Czempas był radnym. Kolejnym krokiem była wizyta na Uniwersytecie Ekonomicznym, uczelni pana Janka. Do podzielenia się wspomnieniami o profesorze zaprosiłem 30 osób, które znały go na niwie zawodowej i przyjacielskiej. Wszyscy odnieśli się z entuzjazmem do projektu, oferując pomoc – dodaje Grzegorz Sztoler, który książkę o Czempasie nazwał rodzajem reporterskiej wędrówki.
Nie jest to typowa biografia z suchymi datami i najważniejszymi faktami z życia wybitnego mieszkańca Bierunia. Napisano ją w lekkim stylu, wręcz beletrystycznym. Jak mawiał sam profesor Czempas: „to się czyta”. To też opowieść o człowieku snuta wspomnieniami jego najbliższych i przyjaciół: żony Anny, współpracowników z uczelni, kolegów i przyjaciół z Bierunia, także samorządowców.
W wydawnictwie Grzegorz Sztoler pisze o pasjach profesora – kulturze Francji i Bałkanów, podróżach, działalności samorządowej i ekonomicznej (związanej z finansami gmin i powiatów), a także jego roli w przywracaniu Bieruniowi samodzielności administracyjnej. Osobne rozdziały traktują o jego związku z żoną Anną i o rodzinie, „która jest najważniejsza, bo stąd wyrusza się w świat. Ona kształtuje cię na całe życie”. Grzegorz Sztoler wspomina też osobiste rozmowy z profesorem.
Pomagał po cichu
Ważne świadectwo o profesorze daje w książce m.in. ks. kanonik Janusz Kwapiszewski, emerytowany proboszcz parafii pw. św. Bartłomieja Apostoła w Bieruniu i były kustosz Sanktuarium św. Walentego oraz była dyrektor SP nr 1 Alina Cichoń. Jan Czempas zawsze wspierał ubogie rodziny bieruńskie. Fundował obiady, podręczniki i lekarstwa dla uczniów, a także szkolne wyjazdy na wycieczki i do kina czy parafialne wakacje. Zawsze robił to anonimowo i nikt z obdarowanych nie wiedział, kto był ich dobroczyńcą.
Józef Berger, były samorządowiec i poseł RP z Bierunia mówi w książce, że pan Janek gotowy był wspierać nie tylko szkoły i Kościół, ale… „nawet tych boroczków, pijoczków”, którzy zawsze kręcili się na bieruńskim rynku. „Byłem świadkiem, jak jeden z nich podszedł do Janka i mówi: »Panie Czempas, panie Czempas… dwa złote. Na co? – pada pytanie. No… bułka chca se kupić… To chodź, idymy do handlowego, jo ci kupia i jeszcze konsek wusztu… A ten mówi: niyyy… jo chca pieniodze«”. Można się domyśleć na co.
O otwartości profesora Jana Czempasa na drugiego człowieka podczas promocji książki w Domu Kultury Gama mówił burmistrz Krystian Grzesica. Włodarz Bierunia wspominał, że jego ojciec chodził do jednej klasy z Janem Czempasem w szkole podstawowej. Pan Janek cyklicznie organizował rocznicowe spotkania klasowe. – Zawsze dzwonił do ojca, który ukończył jedynie szkołę zawodową i zapraszał. Tata był dumny, że ma kolegę profesora, który nigdy nie dawał odczuć w jakikolwiek sposób swojej wyższości – mówił Krystian Grzesica.
„Jak żeś ukrodł, to pójdziesz siedzieć…”
Z kolei o bezkompromisowości Jana Czempasa mówił starosta Bernard Bednorz. – Przepraszam, że się wzruszyłem, ale niektórzy na tej sali wiedzą dlaczego. W tamtym, trudnym dla mnie okresie Janek powiedział mi: „Benek, jakżeś ukrodł, to pójdziesz siedzieć, ale jakżeś nie ukrodł, to nie mosz się co martwić” – wspominał starosta [B. Bednorz w 2016 roku miał postawione zarzuty prokuratorskie udziału w zmowach przetargowych na remonty dróg powiatowych – przyp. red.].
Piotr Czarnynoga, radny Sejmiku Województwa Śląskiego, pierwszy starosta powiatu bieruńsko-lędzińskiego na spotkaniu promocyjnym w Gamie podkreślał samorządowy i polityczny nos profesora Czempasa. – Przypominał nam czym różnią się wybory samorządowe od parlamentarnych. W tych pierwszych – mawiał – wyborcy głosują na konkretnych ludzi; na to, co sobą reprezentują, czego dokonali, z jakiej rodziny pochodzą. Zupełnie inaczej jest w wyborach parlamentarnych, w których ludzie kierują się opinią pośrednią, przedstawianą często w krzywym zwierciadle w telewizji i innych mediach. Janek o tym mówił lata przed tym, co teraz się dzieje w życiu publicznym.
Premier Mazowiecki podpisał, wielki w tym udział Janka
Radny Piotr Czarnynoga, wspominał też rolę prof. Czempasa w powstanie samodzielnego Bierunia i powiatu bieruńsko-lędzińskiego. – Przydały się jego profesorskie kontakty. Byliśmy u profesora Waleriana Pańko, prezesa Najwyższej Izby Kontroli, a potem u Wojciecha Czecha, znanego architekta i wojewody śląskiego, który był zwolennikiem rozporządzenia Rady Ministrów, dotyczącego usamodzielnia się Bierunia. Kiedy w 1990 roku premier Tadeusz Mazowiecki podpisał to rozporządzenie, to wielki był w tym udział Janka – mówił Piotr Czarnynoga.
Piotr Czarnynoga mówił też o erudycji prof. Czempasa. – Zawsze służył mi radą. Był dla mnie wsparciem w trudnych momentach. Miałem dostęp do jego olbrzymiej biblioteki. Kiedy zmarł, próbowaliśmy wraz z jego małżonką tę bibliotekę ogarnąć. Było to bardzo trudne, ale z pomocą przyszedł dyrektor Biblioteki Śląskiej profesor Zbigniew Kadłubek. Zbiór zawierał 1603 pozycje w trzech językach.
Z estrady domu kultury pana Jana wspominali jeszcze: profesor Uniwersytetu Ekonomicznego Anna Adamus-Matuszyńska, która nazwała Jana Czempasa najbardziej eleganckim profesorem, jakiego spotkała; prof. Zbigniew Kadłubek, Norbert Jaromin oraz były student profesora Maciej Rokus – obecnie specjalista od nurkowania i poszukiwania osób zaginionych, wykładowca Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni.
Tomasz Zieliński, dyrektor filii zamiejscowej Uniwersytetu Ekonomicznego w Rybniku, z którą Jan Czempas był związany, odczytał list od Celiny Olszak, rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach do autora książki Grzegorza Sztolera.
Jazz i Czesław Niemen
Świętej pamięci profesor Jan Czempas fascynował się też muzyką. Lubił rytmy bałkańskie, jazz, ale i twórczość Czesława Niemena. Dlatego Maciej Rokus zaśpiewał i zagrał na gitarze utwór „Wspomnienie” Niemena do słów wiersza Juliana Tuwima.
Na zakończenie odczytano podziękowanie od Anny Czempas, żony profesora. Po spotkaniu Grzegorz Sztoler podpisywał książkę piórem, które otrzymał na pamiątkę spotkania promocyjnego.
Spotkanie w Gamie prowadził Zdzisław Kantor. Książkę wydało Stowarzyszenie Rozwoju Zawodowego Śląska i Małopolski. Publikację wydano z okazji 25-lecia powiatu bieruńsko-lędzińskiego. Wydanie książki wsparły: powiat bieruńsko-lędziński, miasto Bieruń, miasto Imielin, gmina Chełm Śląski, gmina Bojszowy oraz firma Nitroerg i Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska Bieruń, Stowarzyszenie Miłośników 600-letniego Bierunia, Zajazd Jajosty, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach i Mateusz Hycz.
***
Jan Franciszek Czempas (ur. 18.11.1948, zm. 5 stycznia 2019) – ekonomista, dr hab. nauk ekonomicznych. Profesor nadzwyczajny Katedry Inwestycji i Nieruchomości Wydziału Finansów i Ubezpieczeń Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.
Studiował na Wydziale Przemysłu w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Katowicach. W 1982 r. obronił pracę doktorską otrzymując doktorat w zakresie nauk ekonomicznych, a 6 listopada 2014 r. habilitował się na podstawie oceny dorobku naukowego i pracy zatytułowanej „Skłonność jednostek samorządu terytorialnego do inwestowania. Ujęcie ilościowe na przykładzie miast na prawach powiatu województwa śląskiego”.
Pełnił funkcję adiunkta w Katedrze Metod Ilościowych Wydziału Zarządzania Informatyki i Nauk Społecznych w Wyższej Szkole Biznesu w Dąbrowie Górniczej, Górnośląskiej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości im. Karola Goduli i Katedry Inwestycji i Nieruchomości na Wydziale Finansów i Ubezpieczeń w Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach oraz profesora nadzwyczajnego Katedry Inwestycji i Nieruchomości Wydziału Finansów i Ubezpieczeń Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Prodziekan i dyrektor Rybnickiego Ośrodka Naukowo-Dydaktycznego.
Konsultant Krajowej Rady Regionalnych Izby Obrachunkowych, członek Polskiego Towarzystwa Statystycznego.
Samorządowiec – w latach 1994-2002 radny miasta Bierunia, powiatu bieruńsko-lędzińskiego i województwa śląskiego.
Znawca historii Bierunia i Górnego Śląska, publicysta i społecznik. Pomysłodawca „Zeszytów Bieruńskich”.
Był redaktorem statystycznym m.in. w miesięczniku „Samorząd Terytorialny”, kwartalniku „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” oraz w wydawnictwie Wolters Kluwer. Członek komitetu redakcyjnego „Studiów Teologicznych i Humanistycznych, wydawanych przez Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego.
Lech GAWIN, Jarosław JĘDRYSIK
Księgozbiór prof. Jana Czempasa ofiarowany Bibliotece Śląskiej
