Wieś się zmienia. Zmniejsza się liczba małych gospodarstw rolnych, a zwiększa liczba ferm przemysłowych. Co się z tym wiąże? Jaki wpływ mają fermy przemysłowe na społeczności lokalne i środowisko?
Produkcja zwierzęca stała się kwitnącym interesem. Polska plasuje się na szóstym miejscu w UE wśród państw z największym pogłowiem zwierząt (dane z 2019 roku). Nasz kraj jest liderem w UE, jeśli chodzi o produkcję mięsa drobiowego i wieprzowiny.
Obserwowany jest boom, jeśli chodzi o pozwolenia na budowę instalacji do intensywnej produkcji zwierzęcej w Polsce. W ciągu ostatnich pięciu lat odnotowano wzrost o 281 proc.
Nastawienie na intensyfikację produkcji zwierzęcej ma jednak swoje skutki. Małe i średnie gospodarstwa pozbywają się zwierząt, bo mniejsza skala produkcyjna staje się nieopłacalna.
Justyna Zwolińska, wykładowca w SGGW i koordynatorka ds. rzecznictwa Koalicji Żywa Ziemia, zwraca uwagę na kwestie związane z dobrostanem zwierząt i ich zdrowiem. W fermach przemysłowych chowa się genetycznie wyselekcjonowane, wysokowydajne rasy zwierząt, którym bardzo często – ze względu na warunki, w jakich żyją – podaje się dużą ilość leków, w tym antybiotyków. Ma to bezpośredni wpływ na jakość żywności, która trafia na nasze stoły.
Chodzi także o problemy środowiskowe i klimatyczne. Mowa np. o wyziewach amoniaku, nadmiernym zanieczyszczeniu, utracie różnorodności biologicznej, wysokim śladzie węglowym i wysokiej emisyjności GHG.
Dr inż. Jerzy Mirosław Kupiec z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, badający wpływ przemysłowego chowu zwierząt na środowisko, ocenia, że w ciągu kilkunastu ostatnich lat skala produkcji zwierzęcej przybrała monstrualne kształty. To wręcz rewolucyjny skok, jeśli chodzi o liczbę zwierząt. Wystarczy spojrzeć na porównanie biomasy zwierząt hodowlanych i dziko żyjących. Biomasa drobiu hodowlanego stanowi 99 proc. ogółu biomasy ptactwa w Polsce, ssaki hodowlane stanowią ok. 50 proc. udziału w biomasie, ludzie – 35 proc., ssaki dziko żyjące – 15 proc.
Zdaniem dr. Kupca daleko szukać przedsięwzięcia, które miałoby tak różnoraki wpływ na otoczenie jak fermy przemysłowe. Chodzi np. o emisje zanieczyszczeń gazowych do atmosfery. Jak słyszymy, ferma może być źródłem nawet 400 różnych substancji.
Problemem okazują się gazy emitowane z pomiotu z ferm. Podczas jednego z badań wykryto w oborniku cyjanowodór, czyli substancję silnie trującą.
Dr Kupiec badał jakość wód wokół ferm przemysłowych. Odnotował nawet kilkusetkrotne przekroczenia norm. W jednym przypadku w wodzie powierzchniowej wykazał obecność dwóch antybiotyków oraz środka, który służył do zabijania owadów latających. Innym razem w wodzie studziennej wykrył antybiotyk, który jest podawany maciorom. W kolejnym miejscu w cieku przepływającym obok fermy wykryto w wodzie aż siedem hormonów.
Koszty społeczne związane z fermami przemysłowymi to m.in.: odór i zanieczyszczenia powietrza, plagi much, hałas, zanieczyszczenie gleby i wody, rozjeżdżone drogi, spadek wartości nieruchomości.
W obecnej chwili przepisy polskiego prawa skutecznie wykluczają stronę społeczną z decydowania o budowie i lokalizacji ferm przemysłowych. Społeczności lokalne, dotknięte problemami, bo mieszkają w sąsiedztwie fermy lub jest groźba życia w takim sąsiedztwie, angażują się w organizowanie protestów.
Często zdarza się tak, że inwestor, któremu – z powodu protestów – nie uda się zbudować fermy w jednej gminie, przenosi się do gminy sąsiedniej albo do innego województwa, gdzie problem dotąd nie występował albo nie był rozpoznany.
Potrzebne są więc rozwiązania systemowe, bo nie ma odpowiednich przepisów dotyczących ferm przemysłowych. Prace nad tzw. ustawą odorową (inaczej zwaną ustawą odległościową – o minimalnej odległości ferm od zabudowań mieszkalnych) trwają od około 15 lat.
Tekst powstał we współpracy z Koalicją Żywa Ziemia, https://koalicjazywaziemia.pl/.
